Konsensualne tryby zakończenia postępowania karnego. Dobrowolne poddanie się karze.
Obecnie obowiązujący Kodeks postępowania karnego przewiduje możliwość zakończenia procesu karnego na podstawie zgodnego oświadczenia stron (konsensusu). W przypadku przyznania się podsądnego do winy i braku możliwości zakończenia postępowania poprzez warunkowe umorzenie postępowania karnego, coraz większego znaczenia nabierają tryby przewidziane art. 335 i 387 kpk.
Zgodnie z treścią art. 335 kpk prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie wyroku i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych w Kodeksie karnym za przypisany mu występek, bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Uzgodnienie może obejmować również poniesienie przez oskarżonego kosztów postępowania. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie. Uzasadnienie wniosku prokuratora, można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, i wskazujących, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Przesłanką stosowania instytucji skazania bez przeprowadzenia rozprawy jest zgoda oskarżonego, a więc akceptacja wszelkich proponowanych mu przez oskarżyciela publicznego warunków orzeczenia kar i środków karnych. Dodatkowo ustawową przesłanką są „niebudzące wątpliwości okoliczności popełnienia czynu”, co oznacza, że zgromadzone w toku postępowania przygotowawczego dowody muszą w sposób oczywisty wskazywać na popełnienie zarzucanego występku. Trzecim warunkiem formalnym pozostaje postawa oskarżonego, która musi wskazywać na to, że cele postępowania, zostaną osiągnięte. W orzecznictwie wskazuje się, iż przejawem odpowiedniej postawy oskarżonego pozostaje wyrażona skrucha, deklarowana gotowość do naprawienia szkody, czy zapłaty zadośćuczynienia.
Kolejną formą „ugodowego” zakończenia procesu karnego pozostaje instytucja, o której mowa w art. 387 kpk, potocznie zwana dobrowolnym poddaniem się karze. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości. Uwzględnienie takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku. Przesłanką zastosowania art. 387 jest zatem 1) termin – do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej, 2) zarzucenie popełnienia występku (a nie zbrodni!), 3) wskazanie określonej kary (środka karnego). Podobnie jak w przypadku instytucji z art. 335 kpk, przesłanką do zastosowania dobrowolnego poddania się karze jest ponadto 4) brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia przestępstwa, 5) osiągnięcie celów postępowania mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości. Nadto ustawa precyzuje, iż na skorzystanie przez oskarżonego z art. 387 kpk zgodę wyrazić musi prokurator i pokrzywdzony, których ewentualny sprzeciw musiałby skutkować rozpoznaniem sprawy na zasadach ogólnych.
Potrzebujesz konsultacji w zakresie prawa karnego? Zadzwoń do nas: 696 912 999
adwokat Jakub Bukartyk